EIARResearch Knowledge bankDigitizing agricultural Research Service

ሀ. አፈር ማዘጋጀት

1. ከመትከላችን በፊት መሬቱ ከ 8 ሳምንታት በፊት መጽዳት እና መልማት አለበት፣ መሬቱ በጥልቀት መታረስ አለበት ፣ ወዲያውኑ ከመትከልዎ በፊት በመከሽከሺያ ወይም በሌላ ተስማሚ በሆነ ማረሻ ከ45 እስከ 60 ሴ.ሜ ጥልቀት ማበጀት፡፡
2. ከመትከል 2 ሳምንታት በፊት የእርሻ መሬቱ መጸዳት አለበት ይህም ኔማቶዶችን ለመቆጣጠር ይረዳል፡፡
3. ከመትከል በፊት መሬቱ በደንብ እና በጥልቀት መዘጋጀት አለበት፣ መሬቱ (አስፈላጊ ከሆነ) በመጀመሪያ መስተካክል፣ መቆፈር እና ከዚያም በማረሻ መታረስ አለበት፡፡
4. በደንብ የለመለመ አፈር ለተክሉ ስር ምቹ እንዲሆን በግምት 60ሴ.ሜ ጥልቀት እንዲኖረው ይመከራል፡፡
5. ጥሩ ውሃ የመያዝ አቅም ባለው እና በ 6.5 ፒኤች አካባቢ ጥሩ አየር ባለው መትከያ ውስጥ ችግኞች ማደግ አለባቸው።

ለ. ተክል ብዛትና ችግኞች

• በሄክታር ከ 20,000 እስከ 40,000 ተክሎች መካከል አጠቃላይ   ክፍተት ይመከራል፡፡
• በአብዛኛዎቹ የጓሮ አትክልት ሰብሎች ውስጥ ትክክለኛ እፍጋት ከፍተኛ ምርት፣ ጥሩ ጥራት እና ዝቅተኛ የማምረት ዋጋን  ያረጋግጣል፡፡ ዘግይተው እና ትልቅ ጭንቅላት ላለው የብሮኮሊ  ዝርያ፣ በሄክታር የሰብል ብዛት ወደ 35,000 የሚጠጉ ተክሎች    ይመከራል።
• የውስጠ-ረድፍ ክፍተት ወደ 40 ሴ.ሜ መቀነስ የጭንቅላት ዲያሜትር ፣ የጭንቅላት ቁመት እና ብዛት ልዩነት አላሳየም።
• በኢትዮጵያ በአብዛኛዎቹ ጎመን አብቃይ ቦታዎች ከ40 ሴ.ሜ x 60 ሴ.ሜ ክፍተት ይተገበራል
• ለነጠላ ተክል 80 ሴ.ሜ (መደብ ስፋት) ፣ 30 ሴ.ሜ(የሁለት መደቦች ርቀት)
• ለሁለት ተክሎች 120 ሴ.ሜ (መደብ ስፋት) ፣ 35 ሴ.ሜ (የሁለት መደቦች ርቀት)

ሐ. ችግኝ ማፍላት

• መትከያው ቦታ ቅድመ-የበለፀገ እና ችግኞቹ ማዳበሪያ የተደረገባቸው መሆን አለባቸው፡፡ ለተሻለ ማብቀል፣ የችግኝ ማብቀያዎቹ በ20 ዲሴ  ውስጥ በከፍተኛ    አንጻራዊ እርጥበት መቀመጥ አለባቸው፡፡
• በመጀመሪያ የመብቀል ምልክት ላይ ችግኞቹ ወደ ጥላ መትከያ መሄድ አለባቸው፣ ችግኞችን ለማልማት ተስማሚው የሙቀት መጠን 10-25ዲሴ ነው፡፡
• የችግኝ አያያዝ በብሮኮሊ ምርት ውስጥ ወሳኝ ነገር ነው ፣ ምክንያቱም ከችግኝነት ምርት ጋር በተያያዘ የሚከተሉት ምክንያቶች በብሮኮሊ ውስጥ የፊዚዮሎጂ      መዛባት ሊያስከትሉ ይችላሉ።  
• መጀመሪያ የተሳሳተ የመዝራት ጊዜ ነው። የሙቀት መጠኑ ከ 7 ዲግሪ ሴንቲግሬድ በታች ከሆነ፣ ተክሎች በመደበኛነት ማደግ አይችሉም፡፡ በችግኝ ወቅት ከመጠን   በላይ ማዳበሪያ እና ከመጠን በላይ ችግኞችን መትከልም ጥሩ አይደለም፡፡ በችግኝ ማፍሊያና እና በእርሻ መካከል ያለው የሙቀት ልዩነት የፊዚዮሎጂ ችግርንም ያስከትላል፡፡

መ. ችግኝ ንቅለተከላ

ችግኞቹ ለመትከል ዝግጁ ይሆናሉ ችግኞችን በፕላግ ወይም በኮንቴይነር ማርባት ሌላው የችግኝ  ተከላ ዘዴ ቢሆንም በኢትዮጵያ ውስጥ በግል አብቃዮች ዘንድ የተለመደ አይደለም። ይሁን እንጂ በአገሪቱ ውስጥ ባሉ ከፍተኛ  የቴክኖሎጂ ኩባንያዎች ውስጥ በጣም የተለመደ ሆኗል::

ሠ. ንቅለተከላ ዘዴ

1. በመጀመሪያ ችግኞቹ ከማቆያቸው ከተወሰዱ በኋላ በተቻለ ፍጥነት መተከል እና ውሃ ማጠጣት አለባቸው፡፡ በጥሩ ሁኔታ ችግኝ ከበቀለ 5    ሳምንታት በኋላ መተከል አለበት፡፡
2. በሁለተኛ ደረጃ ችግኞቹ በአቀባዊ ወደ መሬት ውስጥ መቀመጥ አለባቸው እንጂ ወደ ጎን መሆን የለባቸውም፡፡ ይህ “ጄ ስር” ተብሎ   የሚጠራውን ሁኔታ ለማስወገድ ነው፡፡ ይህ ሁኔታ የጄ ቅርጽ ያለው ሥር ስርአትን ያመጣል፣ በመጨረሻም የምርት እና የጭንቅላት መጠን    ይቀንሳል፡፡

3. በሦስተኛ ደረጃ  ችግኞች ከመተከላቸው በፊት ወደ መሬት ውስጥ    በተሰራው ጉድጓድ ውስጥ በትክክለኛ ጥልቀት መተከል አለባቸው፡፡      ችግኞቹ ወደ መሬት ውስጥ በግፊት እንዲገቡ ከተደረጉ፣ ወደ ውስጥ     ለመግባት  ቀዳዳ ካልተዘጋጀ፣ የስር ስርዓቱ ሊበላሽ ይችላል እና ተክሉን  ደካማ ምርትን የሚያስከትል ሁኔታ ያጋጥመዋል፡፡

4. ቡቃያው ወደ ጉድጓዱ ውስጥ ከተተከለ በኋላ ቦታው ጥብቅ መሆን      አለበት ስለዚህ በችግኝ እና በአፈር መካከል በቂ ቅርበት እንዲኖር ያደርጋል፡፡

5. ችግኞችን በሚተክሉበት ጊዜ በመስመር ዘዴ እና በመበተን የመትከል ዘዴ መካከል ምርጫ ሊደረግ ይችላል፡፡ ከመስመር ዘዴ ጋር ሲነፃፀር በእጽዋት    መካከል ያለው ውድድር አነስተኛ በመሆኑ በመበተን የመትከል ዘዴ የበለጠ ጠቃሚ ነው፣ ይህም ውድድርን ከፍ ያደርገዋል፡፡ የሚከተለውን ምስል 1 እና 2 ይመልከቱ።

ረ. ጥቁር ፕላስቲክ ማልበስ

• ጥቁር ፕላስቲክ ማልበስ (ማልቺንግ) አንዳንድ ጥቅሞች ያሉት የእርሻ ዘዴ ነው፡፡ በሽታ አምጪ ተህዋስያንን ይከላከሉ፣ አረሞችን  ይቆጣጠሩ፣ ውሃን ከአፈር ውስጥ ይጠብቃሉ፡፡
• ፕላስቲክ ስናለብስ እንደ ግሪን ሃውስ ተመሳሳይ ውጤት ይሰጠናል፡፡ ይህም አፈር ከፍተኛ ሙቀት እንዲኖረው ያደርጋል እና ከፍተኛ   ሙቀት ለአንዳንድ በሽታ አምጪ ተህዋስያን መጥፎ ሁኔታ ነው፡፡
• በአረም መቆጣጠሪያ ቦታ ላይ, ጥቁር የፕላስቲክ ልባስ የፀሐይ  ብርሃንን ያግዳል፡፡ ምክንያቱም አፈሩ ስለሚሸፈን እና የፕላስቲክ    ልባሱ ሰብሮ ለመውጣት አስቸጋሪ ነው፡፡ ስለዚህ የአረም መጠን ይቀንሳል፡፡
• ውሃ ከአፈር ውስጥ በሚተንበት ጊዜ የፕላስቲክ ልባሱ    እንዲሁ ይዘጋዋል። ለዚያም ነው ሰዎች የፕላስቲክ ልባስ ዘዴን የሚጠቀሙት፡፡
• የጠብታ መስኖ ስርዓት ከፕላስቲክ ልባስ ጋር አብሮ መጠቀሙ ውሃ አጠቃቀምን ለመቆጣጠር ስለሚረዳ ይመከራል፡፡