EIARResearch Knowledge bankDigitizing agricultural Research Service

የነጭ ሽንኩርት አዥጎርጉር ቫይረስ

– በቅጠሎች ላይ ቢጫና አረንጓዴ ዥጉርጉር ንድፍ ይፈጥራል፣

-በክሽክሽ እና በአይን በማይታዩ(ቅንቅን) አማካኝነት የሚተላለፍ ነው፣

-እንደ አሴሪያ ቱሊፔ ሁኔታ፣ በክረምት ወደ ኩርት ይተላለፋል፡፡ ከዛም የአየር ሙቀቱ ከ20ዲሴ በላይ ሲሆን በሽታው ይነሳል፣

-በጣም ከባዱ ችግር በኩርት የሚመጣ መበከል ነው፡፡ ምክንያቱም ነጭ     ሽንኩርት ዘር የሚፈላው(የሚራባው) በኩርት አማካኝነት ስለሆነ ነው፡፡

የመቆጣጠር ዘዴ

-በመጀመሪያ እንዳይከሰት ትኩረት መስጠት ምክንያቱም አንዴ ከተበከለ ለመፈወስ አስቸጋሪ ነው፣

-ከቫይረስ የፀዱ ክፍልፋይ ኩርት መምረጥ ወይም በሽታ የሚቋቋም ዝርያ መምረጥ፣

-ጤናማ የነጭ ሽንኩርት ዘር መምረጥ፣

-ክሽክሽና ቅንቅን ቫይረስ እንዳያስስተላልፉ መከላከል፡፡

ቅጠል አድርቅ ዋግ(ሊፍ ብላይት)

-በዝናብና በመስኖ ምክንያት በሚፈጠር ከባድ እርጥበት ሁኔታ ውስጥ ይከሰታል፣

-ትንሽ ግራጫማ ነጠብጣብ በቅጠሉ ላይ ይታያል በኋላም ወደ ቡኒነት ይቀየራል፣ በመጨረሻም ጥቁር ሸጋታዎች በነጠብጣቦቹ ላይ በወፍራሙ ይከሰታሉ፡፡

የመቆጣጠር ዘዴ

-ዘሮችን ማፅዳት እና የተበከሉትን ተክሎች ማስወገድ፣

-ከአሊየም ተክሎች በስተቀር በየ2-3 ዓመታቶች ውስጥ ሰብሎችን መቀየር፣

-ምርት ከመሰብሰባችን በፊት ከ7-14 ቀናቶች በፊት ባሉት 10 ቀናቶች ውስጥ ከ3-5 ጊዜ ኬሚካል መርጨት፣

-ኬሚካሎች፡- ዳኮኒል (ክሎሮታሎኒል 75%) ፣ ፕሮፒ(ፕሮፒኔብ 70%)፣ ኢፕሮ(ኢፕሮዳይኦን 50%)፣ ዲቲአኖን(ዲቲአኖን 55%) የሚበጠበጡ  ዱቄት፡፡

ስርና ኩርት አበስባሺ (ሁዋይት ሩት)

-በአፈር ላይ የሚገኝ አፈር ወለድ በሽታ ነው፣

-ለስላሳ ነጭ ዘንገፈንገስ በኩርት ውጭኛው ቆዳ ላይ ይከሰታል፣ በመጨረሻም ጠቅላላ ራስ ሽንኩርት ወደ ጥቁርነት ይቀየርና ይበሰብሳል፣

-ትይዩ ባሉ ቅጠሎች ላይ መገርጣት ይጀምራል፣ በኋላም በጠቅላላ ቅጠሎቹ ወደ ቡኒነት ይቀየሩና ይደርቃሉ፡፡

የመቆጣጠር ዘዴ

-እንዳይከሰት ትኩረት መስጠት ምክንያቱም አንዴ ከተበከለ ለመፈወስ

  አስቸጋሪ ነው፣

-ከአሊየም ተክሎች በስተቀር በየ3-4 ዓመታቶች ሰብሎችን መቀየር፣

-ዘር ማፅዳት፡- ዘሮችን በቤኖራም የሚበጠበጡ ዱቄት መንከር(ቤኖማይል 20% + ቲራም 20%) 4ግራም ዱቄት ለ 1ኪግ ዘር፣

-አፈር ማፅዳት፡- ዘር ከመዝራታችን በፊት ባሉት ከ2-3 ቀናት አፈሩን በዳዞሜት ደቃቅ ማጠንና በፕላስቲክ መሸፈን፣

-በምንዘራበት ወቅት፡- ከመዝራታችን በፊት እና/ወይም ከዘራን በኋላ  የቲቡኮናዞል 25% ውህድ በሄክታር 1000ሊትር መርጨት፡፡

የሽንኩርት ስርና  ኩርት ትል (ኦኒየን ማጎት)

-እጩ ስሩን እና/ወይም ኩርትን ይጎዳል፡፡ ቅጠሎቹ ወደ ቢጫነት ይቀየሩና

  ይደርቃሉ፣

-በአመት ሶስት ጊዜ ይከሰታሉ፡፡ በከፍተኛ የሚከሰቱበት ወቅትም ሚያዝያ፣ሰኔና ጥቅምት ላይ ነው፡፡

የመቆጣጠር ዘዴ

-ያልበሰለ ወይም ያልደረሰ ፍግ አለመጠቀም፣

-መስኩን ስናዘጋጅ ወይም በመጋቢት የመጀመሪያ ወቅት ላይ ካርበን ደቃቅ  (ካርቦፉራን 3%) በሄክታር 50 ኪግ መርጨት፣ -ከልክ በላይ ንዳይከሰት ለመከላከል በመጋቢት መባቻ ላይ  ከ7-10 ባሉት  ቀናቶች ውስጥ ከ1-2ጊዜ ፀረ ተባይ መርጨት፣-በሽታው ከተከሰተ በኋላ ከ1500-2000 ተዛማችነት ያላቸው ፀረ ተባይ በማዋሀድ መርጨት፡፡

የነጭ ሽንኩርት ቅንቅን (በልብ ማይትስ)

-አንድ ላይ በቡድን በመሰባሰብ የስሩን ጫፍ ይጎዱታል፣ ስሮቹ ይበጣጠሳሉ ኩርትም ይበሰብሳል፣

-በማከማቻ ወቅት በከፍተኛ የአየር ሙቀትና በርጥበት ሁኔታ ውስጥ ይባዛሉ፡፡

የመቆጣጠር ዘዴ

-ምርት ከሰበሰብን በኋላ ባሉት ከ4-5 ቀናቶች ውስጥ ተክሉን በፎስቶክሲን(አልሙኒየም ፎስፌድ 56%) ተክሎቹን ማጠን፣

-ዘር ማፅዳት፡- ክፍልፋይ ኩርትን 1000 ተዛማችነት ያላቸው ውህድ  ውስጥ ዳይሜቶ(ዳይሜቶኤት 46%) ከ30-60 ደቂቃዎች መዘፍዘፍ፣

-አፈር ማፅዳት፡- የፎሬት ደቃቅ(ፎሬት 2%) መርጨትና መስኩን ማረስ፣ በሄክታር 80ኪግ የፎሬት ደቃቅ፣

-የንቅለተከላውን ላስቲክ ማንሳትና ዳይሜቶ ውህድ(ዳይሜቶኤት 46%) ከ2-3 ጊዜ መርጨት፣ በሄክታር 10000 ሊትር፡፡

ተህዋስያን(ብሎት ኔማቶድ)

-እጭና ከእጭነት ያለፈው ተህዋስያን በኩርትና በቅጠሎች መሀል ይገቡና ፈሳሹን የሽንኩርት ክፍል ይመጡታል፣

-በማከማቻ ወቅት በከፍተኛ የአየር ሙቀትና በእርጥበት ሁኔታ ውስጥ ይባዛሉ፡፡ እናም በክምችት ወቅትም ውድመትን ያመጣሉ፣

-የሽንኩርት ንጥረነገር ይዘት ላይ እጥረትን ይከስታሉ፡፡ ሽንኩርት ራሱም እንዲበሰብስ ያደርጋሉ፣-የተክሉ ዕድገት ጥሩ አይሆንም፣ የቅጠሉ ጫፍ ገና በለጋው ይጠቀለልና  ይደርቃል፡፡

የመቆጣጠር ዘዴ

-ዘር ማፅዳት፡ ክፍልፋይ ኩርትን 1000 ተዛማችነት ያላቸው ውህድ   ውስጥ ዳይሜቶ(ዳይሜቶኤት 46%) ውስጥ በማድረግ መዘፍዘፍ፣

-አፈር ማፅዳት፡ ክፍልፋይ ኩርት ስንተክል የኢቶፕ ደቃቅ (ኢቶፕሮፎሰ   5%) በሄክታር ከ100-120ኪግ ደቃቅ መርጨት፡፡